Baarlamaanka Hindiya ayaa ansixiyay sharci lagu muransan yahay oo magan galyo siinaya muhaajiriinta sharci darrada ah ee ka soo jeeda saddexda dal ee Hindiya deriska la ah – Pakistan, Bangladesh iyo Afghanistan – haddiiba aysan Muslimiin ahayn.
Dadka u ololeeya xuquuqda aadanaha ayaa sheegay in tani ay tahay tallaabadii ugu dambeysay ee dhowr go’aan oo is xiga ka mid ah, kuwaas oo uu hirgeliyay Xisbiga garabka midig ee BJP ee uu hoggaamiyo Narendra Modi.
Mr Modi ayaa talada dalkaasi hayay tan iyo sannadkii 2014-kii. Aqlabiyadda uu dowladda ka haysto ayaana korortay doorashadii guud ee horraantii sannadkan dalkaasi ka dhacday.
Inkastoo caannimada Mr Modi iyo xisbigiisa ee gudaha Hindiya laga yaabo inay korortay, haddana siyaasadaha iyo go’aamadiisa qaarkood ayaa gudaha iyo dibaddaba laga cambaareeyay.
Tallaabooyinkaas waxaa ka mid ahaa inuu hoos u dhigay bulshada laga tirada badan yahay, gaar ahaan Muslimiinta oo 200 milyan oo qof ka ah tirada dadka dalkaas oo gaareysa 1.3 bilyan.
Waa kuwan saddexda go’aan ee muhiimka ah ee sii huriyana quluubta dadka Muslimiinta oo ah bulshada labaad ee ugu badan Hindiya:
1. Wax ka beddelka Sharciga Muwaadinnimada (CAB)
Sharcigan waxaa muddo labo maalmood gudahood ku meel mariyay labada aqal ee baarlamaanka Hindiya, waxaana looga gol-leeyahay in magan galyo lagu siiyo muhaajiriinta sharci darrada ah ee aanan Muslimiinta ahayn ee ka soo jeeda saddexda dal ee Hindiya deriska la ah – Pakistan, Bangladesh iyo Afghanistan.
Iyadoo hadda uu sharcigaas sugayo saxiixa madaxweynaha Hindiya, haddana xisbiga BJP ayaa sheegay in sharcigan uu si degdeg ah dhalashada u siin doono dadka haysta diimaha Hindu, Sikh, Buddhism, Jainism, Parsi iyo Kiristaanka, kuwaasoo dalalka deriska ah uga soo cararaya in la dhibaateeyo.
Sharcigan ayaa soo gaabinaya muddada ugu yar ee qofka deggan Hindiya lagu siin karo dhalashada dalkaas, muddadaas oo ahayd 11 sano, waxayna hadda noqoneysa lix sano, balse tani ma quseyso Muslimiinta.
Tallaabadan, oo xisbiyada mucaaradka ee Hindiya ay u arkeen mid ka dhan ah Muslimiinta, ayaa noqon doonta isbeddelkii ugu horreeyay ee dastuurka Hindiya lagu sameeyo ee quseeya sharciga dhalashada.
Inkastoo dowladda Mr Modi ay wacad ku martay inaysan takoori doonin Muslimiinta ayna sheegeen inay ku badbaadayaan Hindiya, ayaa haddana kooxaha Muslimiinta iyo kuwa u dooda xuquuqda aadanaha waxay sheegeen in tani ay tahay tallaabadii ugu dambeysay ee lagu dhibaateynayo 200 oo milyan oo qof oo Muslimiin ah oo ku nool Hindiya.
Sharcigan ma saameynayo muwaaddiniinta Hindiya – sida Hinduuga, Muslimiinta iyo kuwa diimaha kale haysta – balse wuxuu caawin doonaa boqollaal kun oo muhaajiriin Hindu ah oo ka yimid Bangladesh isla markaana Hindiya u yimid si ay u helaan dhalasho.
Tani waa sababta gobollada waqooyi-bari Hindiya ay uga socdaan dibadbaxyada ballaaran ee sharcigan cusub looga soo horjeedo, iyagoo ka walaacsan in gobolladooda ay la wareegi doonaan muhaajiriin sharci darro ah oo aanan Muslimiin ahayn oo ka yimid Bangladesh.
2. Qodobka 370 Kashmir
Gobolka Kashmir ayaa tusaale u noqday rabshadaha uu dhiigga ku daatay ee u dhaxeeya dalalka deriska ah ee Hindiya iyo Pakistan.
Kacdoon muddo dheer soo jiitamayay ayaa ka socday dhanka Hindiya, labada dal ayaana dhowr jeer isku dagaalay gobolka buuralleyda ah ee qurxoon.
Intii ay socotay kala qeybinta Hindiya, sannadkii 1947, dagaal ayaa ka dhex qarxay Hindiya iyo Pakistan, gobolka Kashmir ayaana noqday mid kala qeybsan.
Qodobka dastuuriga ah ee loo yaqaanno Article 370, ayaa u oggolaaday gobolka ay Muslimiintu u badan yihiin inuu noqdo ismaamul madax-bannaan.
Sannadkan dhexdiisa, dowladda uu Modi hoggaamiyo ayaa go’aansatay inay baabi’ineyso cutubkaas 370, taasoo sababtay kacdoon dadweyne.
Maqaamka gaarka ah ee Kashmir ayaa muddo dheer laga doodayay, haddana dowladihii tan ka horreeyay ma jirin mid ku dhiirrata inay gobolka maqaamka kala laabato.
Balse dowladda BJP ayaa la laabatay muddo bilo ah kaddib markii ay doorashada ku guuleysatay. Tallaabadan waxaa xigtay in gebi ahaanba la xiro dooxada Kashmir, iyadoo muddo bilo ah ay isgaarsiinta iyo korontada ka maqan yihiin gobolka.
Dad badan oo reer Kashmir ah, baabi’inta qodobkaas dastuuriga ah ee 370, wuxuu uga dhigan yahay mid marmarsiyo u ah in gobolka uu yahay qeyb ka mid ah Hindiya, meeshana looga saarayo in Muslimiinta ay u badan yihiin Kashmiir, iyadoo dadka kale ee dalkaas xaq loo siinayo inay meesha degaan ayna hanti ku yeeshaan.
Tallaabadan ayaa caro ka dhalisay gudaha baarlamaanka Hindiya, qaar ka mid ah khubarrada sharciga ayaana ku tilmaamay mid weerar ku ah dastuurka. Dacwad ka dhan ah tallaabadan ay qaadday dowladda Modi ayaana la geeyay Maxkamadda ugu Sarreysa dalkaas.
3. Diiwaan-gelinta Qaran ee Muwaaddiniinta (NRC)
NRC waa diiwaanka dadka deggan gobolka waqooyi-bari ee Hindiya ee Assam, kuwaas oo caddeyn kara inay Hindiya soo galeen kahor 24-tii March, 1971-dii, oo ah maalin kahor markii dalka Bangladesh uu xornimadiisa ka qaatay Pakistan.
Inkastoo NRC la sameeyay sannadkii 1951 (ayna sameysay dowladdii ugu horreysay ee Hindiya ee si dimuquraadi ah loo doortay ee uu hoggaaminayay xisbiga Congress Party, oo hadda mucaarad ah), hannaanka lagu kala saarayo “muhaajiriinta sharci darrada ah” waxaa muhiimadda koowaad siiyay dowladda Modi.
Qoysaska gobolkaas ku nool ayaa laga doonayaa in ay keenaan dukumentiyo caddeynaya xilligii ay dalkaas yimaadeen, kuwii aan heysanna waxaa loo aqoonsanayaa ajaanib sharci darro ah.
Assam waa mid ka mid ah gobollada ay bulshooyiinka ugu badan ee isku dhafka ah ku nool yihiin, su’aalaha ku saabsan dhalashada iyo aqoonsiga dadkas waxay in muddo ah ka dhex guuxayaan malaayiinka qof ee halkaasi deggan.
Dadka gobolkaas ku nool waxaa ka mid ah Bengali iyo Hindu iyo qabaa’illo kale. Meel ka mid ah saddex-meelood bulshada gobolka, waa Mulsimiin.
Illaa 1.9 milyan oo qof oo gobolkaas ku nool ayaa lagala laabatay dhalashada, inkastoo la siiyay waqti ay racfaan uga qaataan go`aankaas.
